بزرگترین سونامی، موجی به ارتفاع 525 متر! - وبلاگ حرف دل

به گزارش وبلاگ حرف دل، بزرگ ترین سونامی ثبت شده تاریخ معاصر با ارتفاع بی سابقه 525 متر در خلیج لیتویا در آلاسکا رخ داد.

پریسا عباسی: در شب 9 جولای 1958، زمین لرزه ای در امتداد گسل Fairweather در پان هندل آلاسکا بیش از 30 میلیون متر مکعب سنگ را در ارتفاعات ساحل شمال شرقی خلیج لیتویا از جا کند. این توده سنگ از ارتفاع تقریباً 914 متری در آبهای ورودی گیلبرت فرود آمدند (نقشه زیر را ببینید). نیروی حاصل از ریزش این حجم از سنگ باعث ایجاد یک سونامی محلی شد که در خط ساحلی جنوب غربی ورودی گیلبرت (انتهای آبدره خلیج لیتویا) رخ داد.

این موج چنان قدرتی داشت که به طور کامل از روی تمام زمینی که ورودی گیلبرت را از بدنه اصلی خلیج لیتویا جدا می کرد، عبور کرد. سپس موج در تمام طول خلیج لیتویا، بر فراز لا چاوسی اسپیت و به سمت خلیج آلاسکا ادامه مسیر داد. این موج با قدرت زیاد خود، تمام درختان و پوشش گیاهی تا ارتفاع 524 متری از سطح دریا را از بین برد. میلیون ها درخت به وسیله این موج از ریشه کنده شدند و آب آنها را با خود برد. این بالاترین تخریبی است که تا به امروز به وسیله یک سونامی ثبت شده است.

خلیج لیتویا یک ورودی آب یخی، در ساحل شمال شرقی خلیج آلاسکا است. طول آن در حدود 11.3 کیلومتر و عرض آن بیش از 3.2 کیلومتر است. حداکثر عمق آن در حدود 219 متر است، اما ورودی آن به عمق 9.7 متر آن را از خلیج آلاسکا بین لا چاوسی اسپیت(La Chaussee Spit) و هاربر پوینت(Harbor Point) جدا می نماید.

ریزش سنگ ها در9 جولای 1958 از روی صخره های شیب دار بالای ساحل شمال شرقی ورودی گیلبرت رخ داد. این منطقه بر روی نقشه با رنگ قرمز معین شده اند. سنگ ها از ارتفاع حدود914 متری به پایین سقوط کردند. برخورد 30.6 میلیون متر مکعب سنگ با آب، یک سونامی محلی را بوجود آورد که تمام طول خلیج لیتویا و منطقه لاچاوسی اسپیت را در بر گرفت. این موج تمام پوشش گیاهی و خاک های لبه های خلیج را تخریب کرد. این منطقه آسیب دیده در نقشه بالا به رنگ زرد نشان داده شده است. در نقشه فوق، ارتفاعات بر حسب فوت نشان داده شده اند و اعداد نشانگر تقریبا بالاترین ارتفاع عبور موج از خلیج هستند. این نقشه با استفاده از داده های موجود در مقاله تخصصی 354-C سازمان زمین شناسی ایالات متحده ترسیم شده است.

چه چیزی باعث سونامی خلیج لیتویا شد؟

1-وقوع زلزله در گسل Fairweather باعث شد حدود 30 میلیون متر مکعب سنگ از دیوار شرقی ورودی گیلبرت سقوط کند.

2- سقوط چنین حجم زیادی از سنگ موج بسیار قدرتمندی را در سرتاسر ورودی گیلبرت ایجاد کرد.

3- این موج در دیواره غربی ورودی گیلبرت تا ارتفاع حدود 525 متر بالا رفت.

4- ارتفاع موج از دیواره های غربی ورودی گیلبرت بالاتر رفت و در خلیج لیتویا فرود آمد و از آنجا به سمت خلیج آلاسکا سرازیر شد. در این حادثه میلیون ها درخت در امتداد هر دو خط ساحلی خلیج لیتویا از ریشه کنده شدند.

گزارش شاهدان عینی از بازماندگان

در اینجا به دو مورد از گزارش هایی که به وسیله شاهدان عینی در خصوص این اتفاق آمده می پردازیم. این گزارش ها در سال 1960 به وسیله دان جی میلر در مقاله تخصصی 354-C زمین شناسی ایالات متحده، با نام امواج غول پیکر در خلیج لیتویا، آلاسکا، ثبت شده اند.

به نقل از حساب کاربری هاوارد جی. اولریش

آقای اولریش و پسر 7 ساله اش، در حدود ساعت 8 شب سوار بر قایق شانادری وارد خلیج لیتویا شدند، و در آبهایی با عمق تقریبی 9 متر در یکی از خورهای کوچک در ساحل جنوبی لنگر انداختند. اولریش با تکان های شدید قایق از خواب بیدار شد، زمان را یادداشت کرد و برای تماشای اثر زمین لرزه به عرشه رفت. او در گزارشش از یک لرزش شدید و بالا آمدن آب می گوید که در پی آن سقوط سنگ ها از کوه در خلیج رخ داده است. به گزارش اولریش، تخمین زده می گردد که در حدود دو و نیم دقیقه پس از اولین زمین لرزه، در بالای خلیج صدای کر کننده ای از سقوط به گوش رسیده است.

بیشتر بخوانید:

• شعله های ترسناک آتش برای لایه اوزون!

او می گوید: این موج قطعا در ورودی گیلبرت و درست قبل از انتها یافتن لرزش آغاز شد. این پدیده ابتدا شبیه به موج نبود، بلکه چیزی شبیه به یک انفجار یا جدا شدن یک یخچال طبیعی بود. موج از قسمت پایین بیرون آمد و شبیه به کوچکترین بخش از یک پدیده بزرگ بود.

اولریش همچنان به تماشای پیشروی موج ادامه داد تا اینکه در حدود دو و نیم تا سه دقیقه بعد، موج به قایق او رسید. او نتوانست لنگر را شل کند، بنابراین تمام زنجیر لنگر را(با طول حدود 72 متر) رها نموده و موتور قایق خود را روشن کرد. در میانه راه، یعنی بین سرخلیج و جزیره سنوتاف، به نظر می رسید که موج مانند یک دیوار صاف از آب است که احتمالا ارتفاعی در حدود 30 متر داشت و از یک گوشه ساحل تا گوشه دیگر امتداد داشت. در قسمت شمال جزیره، موج در حال شکستن و فروریختن بود، اما در سمت جنوب، موج دارای تاجی صاف و یکنواخت بود. قسمت جلوی موج با نزدیک شدن ، شیبی تند پیدا نموده بود و در حدود 15 تا 22 متر ارتفاع داشت. تا قبل از رسیدن موج، آب اطراف قایق دچار نوسان نشده بود، و تنها لرزشی ناشی از اثر زلزله داشت. با بالا آمد قایق در اثر این موج، زنجیر لنگر پاره شد. قایق بر فراز موج به سمت ساحل جنوبی و احتمالا بر روی ساحل جنوبی رفت، و در بازگشت موج و به همراه جریان آب به سمت مرکز خلیج برگشت. بنظر می رسید که عرض موج فقط 6 تا 7.5 متر باشد و بعلاوه شیب پشتی آن کمتر از شیب قسمت جلو باشد.

پس از عبور موج غول پیکر، سطح آب تقریبا به سطح عادی بازگشت، اما آب خیلی متلاطم بود و امواج تند و تیزی تا ارتفاع 6 متر، با شیب زیاد از این ساحل به آن ساحل می رفتند. با اینحال این امواج حرکت معینی را به سمت سر یا دهانه خلیج نداشتند. بعد از 25 تا 30 دقیقه خلیج آرام شد، کنده های درخت های شناور، سطح آب نزدیک به سواحل را پوشانده بودند و به سمت مرکز و ورودی خلیج حرکت می کردند. پس از اینکه اولین موج غول پیکر عبور کرد، اولریش توانست کنترل قایق را به دست بگیرد و ساعت 11 شب، با یک جریان عادی آب، از دهانه خلیج خارج شد.

به نقل از حساب کاربری ویلیام ای-سوانسون

آقا و خانم سوانسون در حدود ساعت 9 شب سوار بر باجر وارد خلیج لیتویا شدند، آنها ابتدا تا جزیره سنوتاف رفتند و سپس به Anchorage Cove در ساحل شمالی و نزدیک به ورودی بازگشتند تا در جایی با عمق 7 متری آب لنگر بیاندازند. آقای سوانسون با لرزش شدید قایق از خواب بیدار شد و ساعت را در اتاق کنترل یادداشت کرد. کمی بیشتر از یک دقیقه بعد از آغاز لرزش، و احتمالا قبل از انتها زلزله، سوانسون از انتهای شمالی جزیره سنوتاف، به سمت سر خلیج نگاه کرد و چیزی را که دید بنظرش یک یخچال طبیعی بود که در هوا برخاسته و به جلو حرکت می نماید.

او می گوید: چیزی که می دیدم، بنظر یک جسم جامد می آمد که می پرید و می لرزید. قطعات بزرگ یخ از روی آن به داخل آب می افتادند. بعد از مدتی یخچال از دیدرس خارج شد و یک دیوار بزرگ از آب به سمت نقطه جنوب غربی ورودی گیلبرت در حال حرکت بود.

سپس سوانسون متوجه بالارفتن موج در ساحل جنوبی و در نزدیکی مادسلاید کریک شد. بنظر می رسید که ارتفاع موج زمانی که از جزیره سنوتاف عبور می کرد، در نزدیکی مرکز خلیج در حدود 15 متر باشد و با شیب زیاد در حال حرکت به طرفین بود. بعد از اینکه موج برای اولین بار مشاهده شد، زمانی بین 1 تا یک و نیم دقیقه طول کشید تا از جزیره عبور کند و حدود یک و نیم دقیقه بعد به باجر رسید. قبل از رسیدن موج، هیچ کاهش ارتفاع یا اختلال دیگری در آب اطراف قایق مشاهده نشده بود.

باجر که همچنان لنگر انداخته بود، به وسیله موج از جا بلند شد و از لا چاوسی اسپیت عبور کرد؛ قایق آنها در ابتدا مانند یک تخته موج سواری، درست در زیر تاج موج بود. سوانسون از بالا به درختانی که روی زبانه ساحلی روییده بودند نگاه می کرد و معتقد است که در حدود 25 متر(دوبرابر طول قایق خود) بالاتر از آنها قرار داشت. تاج موج درست بیرون از زبانه ساحلی شکسته شد و قایق به پایین افتاد و در فاصله ای از ساحل نهاده شد. 3 تا 4 دقیقه بعد از اینکه قایق پایین آمد، سوانسون نگاهی به عقب می اندازد و کنده های درختان و چیزهای دیگری را می بیند که به همراه آب در حال برگشتن از روی زبانه ساحلی هستند. او مطمئن نبود که آیا این یک موج دوم است یا همان موجی است که قایق را روی زبانه ساحلی برده بود. خانم و آقای سوانسون قایق خود را رها نموده و سوار بر یک قایق کوچک نجات شدند و حدود دو ساعت بعد یک قایق ماهیگیری دیگر، آنها را به ساحل برد.

نتیجه گیری

در زمان وقوع سونامی در خیلج لیتویا، قایق سومی هم در نزدیکی دهانه خلیج لنگر انداخته بود، که به وسیله موج بزرگ غرق شده است. هیچ بازمانده ای از این قایق به جا نمانده و گمان می رود که دو نفر در این قایق بوده اند.

پیش از وقوع سونامی جولای 1958، دان جی میلر از سازمان زمین شناسی ایالات متحده، مشغول مطالعه بر روی شواهدی بود که وقوع امواج بزرگ در خلیج لیتویا را نشان می دادند. او شواهدی را گردآوری نموده بود که وقوع حداقل چهار موج بزرگ را با تاریخ های حدودی 1936، 1899، 1874 و 1853(یا 1854) را نشان می داد. میزان همه این امواج قابل توجه بوده اند، اما شواهد بجا مانده از موج سال 1958، همه آن شواهد را از بین برد. زمانی که این رخ داد، آقای میلر در آلاسکا بود و روز بعد خود را با اولین پرواز به لیتویا رساند. او در ماه های جولای و آگوست عکسهایی از آثار این حادثه ثبت کرد و اسناد مربوط به امواج قدیمی تر را در مقاله تخصصی 354-C سازمان زمین شناسی ایالات متحده در سال 1960 و با عنوان امواج غول پیکر در خلیج لیتویا، آلاسکا ثبت کرد.

با چنین تاریخچه ای از امواج بزرگ در خلیج لیتویا، آیا باید این مکان را به عنوان یک توده آبی خطرناک در نظر گرفت که هر قرن در معرض چندین موج بزرگ قرار گرفته است؟ مورد بعدی کی اتفاق می افتد ؟

آیا این موج واقعا یک سونامی بود؟

در زمان کوتاهی پس از انتشار این مقاله، ما چندین ایمیل دریافت کردیم که می گفتند، موج ایجاد شده در خلیج لیتویا، سونامی نبوده است. ما قبل از انتشار این مقاله، آنالیز کردیم و متوجه شدیم که USGS(سازمان زمین شناسی ایالات متحده آمریکا) از این موج با نام سونامی یاد نموده است. بعلاوه این سازمان در مقاله دیگری که در تاریخ 9 جولای 2021 منتشر کرد، همچنان این موج بزرگ را سونامی نامیده است.

منبع: geology.com

5858